Τι είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα;

Το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος είναι ένα σύνθετο δίκτυο ειδικών κυττάρων και οργάνων που υπερασπίζεται το σώμα από μικρόβια και άλλους ξένους εισβολείς. Φυσιολογικά, το ανοσοποιητικό σύστημα όταν αντιλαμβάνεται την παρουσία ξένων στοιχείων, απελευθερώνει αντισώματα και λευκά αιμοσφαίρια εναντίον των εισβολέων. Στα αυτοάνοσα νοσήματα ωστόσο, το ανοσοποιητικό σύστημα λανθασμένα αναγνωρίζει κύτταρα και ιστούς του ίδιου του οργανισμού, ως ξένα.

Απελευθερώνονται έτσι αντισώματα έναντι των δικών του ιστών, που ονομάζονται αυτο-αντισώματα και επιτίθενται σε όργανα όπως ο θυρεοειδής, οι αρθρώσεις ή το νευρικό σύστημα. Ταυτόχρονα, ειδικά κύτταρα που ονομάζονται ρυθμιστικά Τ κύτταρα αποτυγχάνουν να διατηρήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα σε ισορροπία. Το αποτέλεσμα είναι μια εσφαλμένη επίθεση στο σώμα σας. Αυτό προκαλεί τη βλάβη που γνωρίζουμε ως αυτοάνοση ασθένεια. Τα μέρη του σώματος που επηρεάζονται εξαρτώνται από τον τύπο της αυτοάνοσης νόσου.

Γιατί το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο σώμα;

Οι αιτίες που προκαλούν αυτοάνοσα νοσήματα είναι δύσκολο να διαγνωστούν με βεβαιότητα καθώς αυτά δεν οφείλονται σε έναν και μόνο παράγοντα. Πρόκειται για ασθένειες που αναπτύσσονται μέσα από έναν συνδυασμό πολλών παραγόντων. Συνήθως, τα βασικά αίτια σχετίζονται με:

1) Kληρονομικότητα
Κάποιοι από εμάς κληρονομούν ένα γενετικό κώδικα με μεταλλάξεις ή αλλαγές σε συγκεκριμένα γονίδια που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι θα οδηγήσουν πάντα σε αυτοάνοσο, καθώς τα γονίδια εκφράζονται και επηρεάζονται από τον τρόπο ζωής μας, τη διατροφή μας και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες.

2) Παράγοντες Κινδύνου που Συνδέονται με τον Τρόπο Ζωής
Το 75% των αυτοάνοσων ασθενειών αφορά μεταβολικούς παράγοντες, που συνδέονται με τον τρόπο ζωής και τη διατροφή. Ανεπάρκεια σε θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες, μέταλλα και αντιοξειδωτικά καταστέλλουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Καθημερινά το σώμα μας εκτίθεται σε βαρέα μέταλλα που υπάρχουν στο νερό και στον αέρα, σε φυτοφάρμακα που υπάρχουν στις τροφές, σε χημικές ουσίες που υπάρχουν σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας και άλλες περιβαλλοντικές τοξίνες. Με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι τοξίνες συσσωρεύονται στον οργανισμό μας όπου μπορούν να επηρεάσουν και να αλλάξουν τη λειτουργικότητα των κυττάρων μας.

3) Άγχος και Στρες
Οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινότητας προκαλούν έντονο στρες βάζοντας το σώμα σε μία συνεχή κατάσταση εγρήγορσης. Με τον καιρό αυτό επιβαρύνει το σώμα, προκαλεί αλλαγές στην ισορροπία των ορμονών και αρχίζουν να εμφανίζονται συμπτώματα όπως η κόπωση, η αύξηση ή η μείωση του βάρους, οι εναλλαγές στη διάθεση, η κατάθλιψη και το άγχος. Αυτές οι ορμονικές αλλαγές παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση αυτοάνοσων. Για αυτό και τα περισσότερα αυτοάνοσα νοσήματα παρατηρούνται σε γυναίκες.

Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα αυτοάνοσα νοσήματα;

Υπάρχουν περισσότερες από 80 διαφορετικές αυτοάνοσες ασθένειες. Οι πιο συνηθισμένες είναι:

• Διαβήτης τύπου 1
Το πάγκρεας παράγει την ορμόνη ινσουλίνη, η οποία βοηθά στη ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται και καταστρέφει κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη στο πάγκρεας. Τα υψηλά αποτελέσματα σακχάρου στο αίμα μπορεί να οδηγήσουν σε βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία, καθώς και σε όργανα όπως η καρδιά, τα νεφρά, τα μάτια και τα νεύρα.

• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
Στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, το ανοσοποιητικό σύστημα προσβάλλει τις αρθρώσεις. Αυτή η επίθεση προκαλεί ερυθρότητα, κάψιμο, πόνο και δυσκαμψία στις αρθρώσεις. Σε αντίθεση με την οστεοαρθρίτιδα, η οποία επηρεάζει συνήθως τους ηλικιωμένους ανθρώπους, η ρευματοειδής αθρίτιδα μπορεί να ξεκινήσει ήδη από την ηλικία των 30 ετών  ή νωρίτερα.

• Ψωρίαση
Τα κύτταρα του δέρματος συνήθως αναπτύσσονται και στη συνέχεια ‘πέφτουν’ όταν δεν χρειάζονται πλέον. Η ψωρίαση αναγκάζει τα κύτταρα του δέρματος να πολλαπλασιαστούν πολύ γρήγορα. Τα επιπλέον κύτταρα συσσωρεύονται και σχηματίζουν φλεγμονώδη κόκκινα μπαλώματα, συνήθως με ασημί-λευκά σημάδια στο δέρμα. Έως και το 30% των ατόμων με ψωρίαση αναπτύσσουν επίσης πρήξιμο, δυσκαμψία και πόνο στις αρθρώσεις τους. Αυτή η μορφή της νόσου ονομάζεται ψωριασική αρθρίτιδα.

• Σκλήρυνση κατά πλάκας
Η σκλήρυνση κατά πλάκας καταστρέφει το περίβλημα μυελίνης, την προστατευτική επικάλυψη που περιβάλλει τα νευρικά κύτταρα, στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Η ζημιά στο περίβλημα μυελίνης επιβραδύνει την ταχύτητα μετάδοσης μηνυμάτων μεταξύ του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού προς και από το υπόλοιπο σώμα. Αυτή η βλάβη μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα όπως μούδιασμα, αδυναμία, προβλήματα ισορροπίας και προβλήματα περπατήματος. Η ασθένεια έρχεται σε διάφορες μορφές που εξελίσσονται με διαφορετικούς ρυθμούς.

• Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
Αν και οι γιατροί κατά το 19ο αιώνα περιέγραψαν για πρώτη φορά τον λύκο ως δερματική ασθένεια λόγω του εξανθήματος που συνήθως παράγει, η συστηματική μορφή, η οποία είναι η πιο κοινή, επηρεάζει πραγματικά πολλά όργανα, συμπεριλαμβανομένων των αρθρώσεων, των νεφρών, του εγκεφάλου και της καρδιάς. Ο πόνος στις αρθρώσεις, η κόπωση και τα εξανθήματα είναι από τα πιο κοινά συμπτώματα.

• Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
Η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει καταστάσεις που προκαλούν φλεγμονή στην επένδυση του εντερικού τοιχώματος. Κάθε τύπος αυτής της νόσου επηρεάζει ένα διαφορετικό μέρος του γαστρεντερικού σωλήνα. Η νόσος του Crohn μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε μέρος του γαστρεντερικού σωλήνα, από το στόμα έως τον πρωκτό. Η ελκώδης κολίτιδα επηρεάζει μόνο την επένδυση του παχέος εντέρου (κόλον) και του ορθού.

• Η νόσος του Addison
Η νόσος του Addison επηρεάζει τα επινεφρίδια, τα οποία παράγουν τις ορμόνες κορτιζόλη και αλδοστερόνη καθώς και τα ανδρογόνα. Η υπερβολική ποσότητα κορτιζόλης μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο το σώμα χρησιμοποιεί και αποθηκεύει υδατάνθρακες και σάκχαρα (γλυκόζη). Η ανεπάρκεια αλδοστερόνης θα οδηγήσει σε απώλεια νατρίου και περίσσεια καλίου στην κυκλοφορία του αίματος.Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν αδυναμία, κόπωση, απώλεια βάρους και χαμηλό σάκχαρο στο αίμα.

• Νόσος του Graves
Η νόσος του Graves επιτίθεται στον θυρεοειδή αδένα στο λαιμό, προκαλώντας την παραγωγή υπερβολικών ορμονών. Οι ορμόνες του θυρεοειδούς ελέγχουν το μεταβολισμό. Η αύξηση αυτών των ορμονών αυξάνει και τις δραστηριότητες του σώματός σας, προκαλώντας συμπτώματα όπως νευρικότητα, γρήγορο καρδιακό παλμό, χαμηλή αντοχή σε μεγάλες θερμοκρασίες, και απώλεια βάρους.

• Σύνδρομο Sjögren
Αυτή η κατάσταση επιτίθεται στους αδένες που παρέχουν λίπανση στα μάτια και το στόμα. Τα βασικά συμπτώματα του συνδρόμου Sjögren είναι ξηροφθαλμία και ξηροστομία, αλλά μπορεί επίσης να επηρεάσει τις αρθρώσεις ή το δέρμα.

• Θυρεοειδίτιδα του Hashimoto
Στην θυρεοειδίτιδα του Hashimoto, η παραγωγή θυρεοειδών ορμονών επιβραδύνεται σε μεγάλο βαθμό έως ότου καταστεί ανεπαρκής. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν αύξηση βάρους, ευαισθησία στο κρύο, κόπωση, απώλεια μαλλιών και οίδημα του θυρεοειδούς (βρογχοκήλη).

• Μυασθένεια Gravis
Η μυασθένεια Gravis επηρεάζει τους νευρικούς παλμούς που βοηθούν τον εγκέφαλο να ελέγχει τους μυς. Όταν η επικοινωνία από τα νεύρα στους μύες είναι μειωμένη, τα σήματα δεν μπορούν να κατευθύνουν τους μυς να συστέλλονται.Το πιο κοινό σύμπτωμα είναι η μυϊκή αδυναμία που επιδεινώνεται με τη δραστηριότητα και βελτιώνεται με την ανάπαυση. Συχνά εμπλέκονται μύες που ελέγχουν τις κινήσεις των ματιών, το άνοιγμα των βλεφάρων, την κατάποση και τις κινήσεις του προσώπου.

• Αυτοάνοση αγγειίτιδα
Η αυτοάνοση αγγειίτιδα συμβαίνει όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα αιμοφόρα αγγεία. Η φλεγμονή που προκύπτει περιορίζει τις αρτηρίες και τις φλέβες, επιτρέποντας λιγότερο αίμα να ρέει μέσω αυτών.

• Κακοήθης αναιμία (Νόσος του Biermer)
Αυτή η κατάσταση προκαλεί ανεπάρκεια μιας πρωτεΐνης, που παράγεται από κύτταρα του τοιχώματος του στομάχου, γνωστά ως ενδογενής παράγοντας (IF /intrinsic factor) που απαιτείται για να απορροφήσει το λεπτό έντερο την βιταμίνη Β-12 από τα τρόφιμα. Χωρίς αρκετή από αυτή τη βιταμίνη, κάποιος θα αναπτύξει αναιμία και η ικανότητα του σώματος για σωστή σύνθεση DNA θα αλλάξει.Η κακοήθης αναιμία είναι συχνότερη σε ηλικιωμένους ενήλικες.

• Κοιλιοκάκη
Τα άτομα με κοιλιοκάκη δεν μπορούν να τρώνε τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη, μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, τη σίκαλη και άλλα προϊόντα σιτηρών. Όταν η γλουτένη βρίσκεται στο λεπτό έντερο, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται σε αυτό το τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα και προκαλεί φλεγμονή.

• Λεύκη
H λεύκη είναι μια πάθηση κατά την οποία ορισμένες περιοχές του δέρματος χάνουν την μελανίνη (την χρωστική ουσία που μας προστατεύει από τις ηλιακές ακτίνες) και γίνονται λευκές. Χαρακτηρίζεται από αχρωμία του δέρματος και εμφάνιση απολύτως λευκών κηλίδων ή  σημαδιών που οφείλονται στην εξαφάνιση των μελανοκυττάρων.  Συσχετίζεται με ορισμένα νοσήματα όπως αυτά του θυρεοειδούς. Έχει χαρακτηριστεί και ως «νόσος του φωτός».Παρόλο που από ιατρικής άποψης η λεύκη συνήθως δεν είναι βλαβερή, ούτε προκαλεί σωματικό πόνο, οι επιδράσεις της ασθένειας στην ψυχολογία και τα συναισθήματα του ασθενή, είναι μεγάλες.

Πώς αντιμετωπίζονται οι αυτοάνοσα νοσήματα;

Οι θεραπείες δεν μπορούν εύκολα να θεραπεύσουν τις αυτοάνοσες ασθένειες, αλλά μπορούν να ελέγξουν την υπερδραστήρια ανοσοαπόκριση και να μειώσουν τον πόνο και τη φλεγμονή. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία αυτών των παθήσεων περιλαμβάνουν:

• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως η ιβουπροφαίνη και η ναπροξένη

• Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα

Διατίθενται επίσης θεραπείες για την ανακούφιση συμπτωμάτων όπως πόνος, πρήξιμο, κόπωση και δερματικά εξανθήματα. Η κατανάλωση μιας ισορροπημένης διατροφής και η τακτική άσκηση μπορεί επίσης να σας βοηθήσουν να αισθανθείτε καλύτερα.